-
1 як
I сущ.1)а) сторона́, направле́ниекыр ягыннан — со стороны́ по́ля
төрле якка йөгерешү — разбежа́ться в ра́зных направле́ниях
һәр якка — по всем направле́ниям, во все сто́роны
б) сторона́, простра́нство, ме́сто ( вправо или влево от середины), направле́ние (вправо или влево от кого-чего-л.)урамның уң ягы — пра́вая сторона́ у́лицы
елганың ар ягы — друга́я сторона́ реки́
в) сторона́, боккүкрәкнең сул ягы — ле́вая сторона́ груди́
уң якта гына йоклау — спать то́лько на пра́вом боку́
күләгә якка чыгу — вы́йти на теневу́ю сто́рону
г) с определ. сторона́, бокова́я часть, бок (кого-чего-л.)тукыманың уң ягы — лицева́я сторона́ мате́рии
кыя ягы белән тау диңгезгә терәлгән — гора́ упира́лась скали́стой стороно́й в мо́ре
2) сторона́, полови́нахатын-кыз ягы — же́нская полови́на
өйнең алгы ягында үзебез яшибез — в пере́дней полови́не до́ма са́ми живём
3) сторона́, край, ме́стность, ме́сто ( чаще места́); страна́, земля́туган як — родна́я сторона́; родны́е места́
җылы яклар — тёплые стра́ны (края́)
4) мат. сторона́, грань (многоугольника, треугольника, трапеции и т. п.)5)а) сторона́, ла́герь, стан книжн.күпчелек ягында булу — быть на стороне́ большинства́
дошман яклар — вражду́ющие сто́роны
ике дошман як — два вражду́ющих ла́геря
б) разг. сторона́ (степень родства, о родственных отношениях)әти ягыннан туганнар күп — со стороны́ отца́ ро́дственников мно́го
6)а) сторона́, аспе́кт, составна́я часть, элеме́нт(чего-л.)шагыйрь иҗатының бер ягы белән генә кызыксыну — интересова́ться то́лько одно́й стороно́й тво́рчества поэ́та
юридик яктан сез хаклы — с юриди́ческой стороны́ вы пра́вы
б) сторона́, отде́льная черта́, сво́йство, осо́бенностьпроектның техник ягы — техни́ческая сторона́ прое́кта
докладның йомшак яклары — сла́бые сто́роны докла́да
7) разг.; в знач. предик. сл. ягында за; сторо́нник ( чего)ул килешү ягында — он за примире́ние
II сущ.; зоол.җыелыш тәкъдимне раслау ягында — собра́ние за одобре́ние предложе́ния
як (крупное рогатое животное, обитающее в горных областях Центральной Азии) -
2 бире
нареч.1) бли́же ( сюда); находя́щийся бли́жекибеттән бире урнашкан бина — зда́ние, находя́щееся бли́же магази́на
2) разг. сюда́бире кайтмам — сюда́ бо́льше не верну́сь
бире кил әле — иди́-ка сюда́!
3) разг. здесь, тутбире калу — остава́ться тут
бире эшләү — рабо́тать здесь; см. биредә
4) в знач. указ. мест. э́тот, э́та, э́тоИделнең бире ягында — на э́той стороне́ Во́лги
-
3 кодалау
1) перех.а) сва́тать, сосва́тать (через сватов) (кому-л., за кого-л.) || сватовство́, сва́таньекүрше авыл кызын кодала́у — сва́тать де́вушку из сосе́дней дере́вни
б) перен.; разг.; шутл. сва́тать/сосва́тать (т. е. усиленно уговаривать кого-л. на что-л., предлагать кому-л. что-л.)үзе янына эшкә кодала́у — сва́тать к себе́ на рабо́ту
бригадирлыкка кодала́дылар — сосва́тали на до́лжность бригади́ра; сосва́тали в бригади́ры
2) разг. сва́таться, сосва́таться (к кому-л., за кого-л.)укытучы кызны үзенә кодала́у — сва́таться к де́вушке-учи́тельнице
3) неперех.; этногр. (о сва́тах и сва́тьях) погости́ть определённое вре́мя друг у дру́га в дни сва́дьбыкияүләр ягында өч көн кодала́у — погости́ть три дня у роди́телей жениха́
• -
4 төш
I сущ.1) сон; сновиде́ниетөштә күрү — ви́деть во сне
төш күрү — ви́деть сон; сновиде́ние
өндә дә, төштә дә — и во сне и наяву́
төшен сөйләде — рассказа́л (про свой) сон
2) перен.; редко сон, мечта́; мира́жтөш кенә бит бу — э́то ведь то́лько сон ( не надо волноваться)
•- төш юрагыч
- төш юрау
- төшкә керү
- төшемә керде••төш кебек (кенә), төш шикелле (генә) — как далёкий сон
төшемә дә кермәгән — и во сне не сни́лось; не ве́дал ни сном, ни ду́хом
төшеңә (дә) кермәсен — не дай бог, что́бы сни́лось; не приведи́ бог уви́деть (о чём-л отвратительном, ужасном)
II 1. сущ.төштә күргән кебек (шикелле; сыман) — как во сне; как сон; сму́тно, тума́нно
1) по́лденьтөш җитте — уже́ по́лдень
төшкә таба — к полу́дню
2) уст. югтөш ягында — на ю́жной стороне́; в стороне́ ю́га
3) диал.; в знач. послелога төшендә за, в тече́ние2. прил.; разг.бер атна төшендә — за неде́лю; в тече́ние неде́ли
ю́жный, полу́денныйтөш якта — на полу́денной стороне́
3. редко; нареч.төш ягыннан килгән болыт — ту́ча (появи́вшаяся) с полу́денной стороны́
в по́лдень- төш вакытытөш килмәсә, кич килер — придёт е́сли не в по́лдень, то ве́чером
- төш вакытында
- төштән соң III сущ.1)а) ядро́, я́дрышко (ореха и т. п.)см. тж. тош 2)б) физ.-хим. ядро́, я́дрышко || я́дерныйатом төше — а́томное ядро́
күзәнәк төше — ядро́ кле́тки ( живого организма)
төш физикасы — я́дерная фи́зика
2) перен. суть, соль (вопроса, анекдота); отга́дка•- төш көчләре
- төш чүмече••төш кебек —драгоце́нный, взлеле́янный
төш кебек бала — драгоце́нный (еди́нственный) ребёнок
- төш кенәIV сущ.; диал.1)а) ме́сто, определённая то́чкашушы төштә — на э́том ме́сте
б) определённое вре́мябез кайткан төшкә — к на́шему возвраще́нию (к тому времени, когда мы вернёмся)
2) сторона́, отноше́ниекай төше беләндер әтисенә охшый — че́м-то похо́ж на своего́ отца́
мәсьәләнең бу төше — э́та сторона́ вопро́са
См. также в других словарях:
юач — диал. Зур елгаларның болын ягында (гадәттә сул ягында) үскән урманлык; урманлы тугай … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
авансцена — Пәрдә төшкәч, сәхнәнең тамаша залы ягында кала торган ачык өлеше, сәхнә алды … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
албакча — и. Өйнең алгы, урам ягында кечкенә бакча … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
антипод — 1. Җир шарының бер беренә капма каршы ике ягында яшәүчеләр 2. күч. Карашлары, үзенчәлекләре, зәвыклары буенча башка бер кешегә капма каршы кеше … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
биредә — Монда, бу урында, бу якта. Нин. б. урыннан, әйбердән якындарак. бу очракта, бу мәсьәләне (яки эшне) хәл иткәндә 4. Бирге, бу ягында … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
гипофиз — Баш миенең аскы ягында урнашкан эчке секреция бизе … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җәя — 1. Дуга кебек итеп бөккән сыгылмалы агачның баш башыннан тарттырып бәйләнгән бауны киерү ярдәмендә укны еракка аттырып җибәрә торган борынгы ату коралы 2. Иярнең алгы һәм арткы ягында җәя (1) кебек итеп бөгеп эшләнгән кырые, ияр очы, ияр кашы 3.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
йөзек — Кыйммәтле таш белән бизәлгән, каш куелган балдак. ЙӨЗЕК САЛЫШ – Яшьләр уены (Алып баручы тезелешеп утыручыларның учларына йөзек тоткан кулын тидереп чыгып, сиздермәстән, аны берсенең учына салып калдыра һәм кемдә йөзек, йөгереп чык! ди. Учына… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кайтышлый — Кайтып килгәндә, кайту ягында, кайткан уңайга … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кучер — 1. Кешеләр йөртә торган җигүле ат белән идарә итүче 2. Тарантасның алгы ягында ат тотучы өчен утыргыч, кузла кучерга менеп утырды … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
күләгә — (КҮЛӘГӘЛӘҮ) (КҮЛӘГӘЛЕ) – 1. Бер яктан яктыртылган әйбернең икене ягында барлыкка килгән караңгы чагылышы 2. КҮЛӘГӘЛЕК – Нәр. б. белән капланып, кояш нурларыннан сакланган урын 3. Караңгыда ачык күренмәгән берәр нәрсә, аның ачык булмаган шәүләсе 4 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
